برای دیگر کاربردهای شیر به صفحه ابهام زدایی بروید.
شیر
جانوری قوی با سری بزرگ، پاهای بزرگ و قوی و دمی بلند از جنس پلنگ‌شکلان
(Panthera) است. اندازهٔ بدن او ۱۴۰ تا ۲۰۰ سانتیمتر و اندازهٔ دم او ۶۷ تا
۱۰۰ سانتیمتر است. نوع نر بزرگتر از ماده‌است و نرها بر روی گردن و شانهٔ
خود دارای یال نیز می‌باشند. رنگ بدن شیرها بین قهوه‌ای مایل به زرد و
قهوه‌ای مایل به سرخ متغیّر است. رنگ یال شیرهای نر نیز از زرد روشن تا
سیاه متغیّر است. همچون دیگر گربه سانان بزرگ شیرها نیز می‌توانند به
سرعتهای بالا دست یابند و آن را برای مدّت کوتاهی حفظ کنند. در گذشته در
آفریقا، خاورمیانه و جنوب آسیا به وفور یافت می‌شدند ولی اکنون فقط در جنوب
صحرای بزرگ در آفریقا و در منطقهٔ حفاظت شده‌ای در شمال غربی هند زندگی
می‌کنند. شیر برخلاف مشهور بودن به سلطان جنگل در بیشهها زندگی می‌کند. این
جانور ۲۰ ساعت در روز به استراحت می‌پردازند. شیرها معمولاً در طول روز به
شکار می‌پردازند ولی در مناطقی که آنها را شکار می‌کنند تنها در هنگام شب
فعّال هستند. آنها گروهی زندگی می‌کنند و هر گروه متشکّل از سه شیر نر،
پانزده ماده و توله هایشان در یک قلمرو مشخّص است. شیرها از قلمرو خود در
مقابل بیگانگان که گاهی شیرهای نر غریبه هستند دفاع می‌کنند. گروه‌های
دیگری نیز هستند که فقط از شیرهای نر مجّرد تشکیل شده‌اند. شیرها جانورانی
مانند گوراسب و غزال را برای تغذیه شکار می‌کنند. آنها جانوران بزرگتر
مانند بوفالوها و زرّافه‌ها را نیز به صورت دست جمعی و به کمک یکدیگر شکار
می‌کنند. حتّی پرندگان و گاهی کروکدیلها نیز به دست آنها گرفتار می‌شوند.
شکارکردن بیشتر به عهدهٔ شیرهای ماده‌است.
یک شیر در کنیا.شیرها
زمان و دورهٔ جفتگیری مشخّصی ندارند. آنها پس از ۱۰۲ تا ۱۱۳ روز بارداری ۱
تا ۶ توله به دنیا می‌آورند. امّا اکثراً تعداد توله‌های به دنیا آمده ۲
یا ۳ است. توله‌ها نزدیک به شش ماه از شیر مادر تغذیه می‌کنند ولی از سه
ماهگی آغاز به خوردن گوشت می‌کنند. وقتی که گروه برای شکار می‌رود یک یا دو
شیر بالغ می‌مانند و از توله‌ها نگهداری می‌کنند ولی زمانی که جانوری شکار
می‌شود یک شیر ماده می‌آید و آنها را به مکان شکار می‌برد. توله‌ها پس از
چهارماهگی می‌توانند هنگام شکار با مادر خود باشند. آنها از سنّ هجده ماهگی
قادر به تولید مثل می‌شوند؛ نرهای جوان از گروه بیرون رانده می‌شوند ولی
ماده‌ها در گروه می‌مانند.از لحاظ اندازه بدن و دم تقریبا مانند ببر
است ولی از لحاظ داشتن رنگ یکنواخت گندمگون که بدون نوارهای تیره عرضی است
با آن تفاوت می‌کند. در شیر در انتهای دم یک دسته موی سیاه ودر عقب گوش یک
لکه سیاه وجود دارد و بین پهلوهای بدن با ناحیه شکم و سطح خارجی با سطح
داخلی دستها و پاها اختلاف زیادی دیده نمی‌شود. در پهلوها و بالای گردن
موهای بلند به صورت یال وجود دارد.
نرها از ماده‌ها بزرگتر هستند و
در نرهای بالغ در بالای شانه تا بالای سر و روی گونه‌ها و پهلوهای گردن تا
سینه موهای بلند یال مانند روئیده شده است. اندازه یال در نژادهای مختلف
شیر متفاوت است. در شیر ایرانی یال کوتاهتر است. بچه‌های تازه متولد شده
گاهی به رنگ یکنواخت هستند ولی اغلب در بالای بدن آنها لکه‌هایی دیده
می‌شود. این لکهها بیشتر دنبال یکدیگر قرار گرفته و به شکل نوارهای عرضی در
می‌آیند.
نحوه زندگی و تغذیه
شیر مانند سایر گوشتخواران در روز استراحت کرده و در شب بخصوص اوایل شب فعالیت می‌کند. از علفخواران بزرگ مانند خوک وحشی و گوزن و سایر سم‌داران اهلی مانند گاو و گاومیش
تغذیه می‌کند. گاهی به انسان حمله‌ور می‌شود ولی معمولا برای دفاع از خود
انسان را مورد حمله قرار می‌دهد. در حدود پنج سالگی کاملا بالغ می‌شوند.
بعد از تولد بچه‌ها نرها مادر و بچه‌ها را ترک نمی‌کنند. دوران آبستنی در
حدود 105 تا 112 روز است. بچه‌ها 2 تا 5 است. بچه‌ها معمولا با چشم بسته
متولد می‌شوند و بعد از 6 روز چشم باز می‌کنند. مدت تغذیه از شیر مادر در
حدود 3 ماه است.
پراکندگی در ایران
یکی از قدیمی‌ترین شرحی که درباره شیر ایران وجود دارد مربوط به کتاب نزهت‌القلوب است که در سال 740 هجری بوسیله حمدالله مستوفی قزوینی
تالیف شده است. در این کتاب نوشته شده است: مرغزار دشت ارژن بر کنار بحیره
است که در آن صحرا است و در این محدوده بیشه است که در آن شیر شرزه بسیار
باشد. طول این مرغزار دو فرسنگ و در عرض یک فرسنگ است. W.Ousley در سال
1819 ضمن اشاره به وجود شیر در جنوب ایران می‌نویسد که بوشهر به علت داشتن
شیر زیاد به معدن شیر معروف بوده است. شیر در جنگلها و بیشهها و نیزارها و
بوته‌زارهای جنوب ایران از حوالی شیراز در فارس تا حدود کارون در خوزستان
می‌زیسته است.
نژاد شیر ایرانی
این نژاد بوسیله تعدادی صفات از شیر
آفریقایی تفاوت می‌کند. در جمجمه صندوق صماخ کمتر متورم بوده و ناحیه پس
حدقه‌ای کوتاهتر و سوراخ جلوی حدقه‌ای معمولا بوسیله دیواره میانی به دو
قسمت شده است. از لحاظ صفات خارجی دسته موهای انتهایی دم بلندترو دسته
موهای بلند آرنج و ناحیه شکم نسبتا رشد بیشتر داشته و یال کوتاهتر است.
موها بر حسب فصل ممکن است کوتاه و نرم یا بلند و ضخیم باشند. رنگ کلی بدن
متغیر است و از گندمگون مخلوط با سرخی و سایه‌ای از سیاهی تا خاکستری با
خاکستری نخودی و گاهی با سایه‌ای از نخودی مایل به سفید تغییر می‌کند. یال
نیز ازلحاظ شکل رنگ متغیر است.
پراکندگی جهانی
در جنگلهای گیر در کتیاور هندوستان ، نواحی استوایی آفریقا از سمالی لند تا سودان و تا جنوب غربی آفریقا دیده می‌شود.
